ION MUREȘAN: ”po të plagosej një mjellmë...” [AL]
Poet dhe eseist lindur në vitin 1955 në Vultureni. Ka mbaruar Fakultetin e Histori-Filozofisë në Universitetin Babes-Bolyai të Kluzh-Napokës. Punoi për shtatë vjet si mësues në një zonë të thellë, ku njohu përvojën e vetmisë. Ka debutuar në vitin 1981 me vëllimin Libri i dimrit, pasuar nga Poema që s’mund të kuptohet. Është i pranishëm në Antologjinë e poetëve të rinj (1982), në Antologji e poezisë rumune nga fillimet deri sot (1998) dhe në Antologjia e brezit ‘80. Mjaft kritikë e cilësojnë si poetin më të madh rumun të sotëm, një vetëdijë vazhdimisht e zgjuar, që sheh, gjatë ushtrimit të kthjelltisë së plotë, shfaqjen qesharake dhe të çvlerësuar të jetës.
Ninullë
Mua në gjumë më ngrinë duart,
sepse në gjumë është shumë ftohtë.
Më zgjuan e m’i prenë.
Fli, zogth i mamit, fli!
Mua në gjumë më ngrinë këmbët,
sepse në gjumë është shumë ftohtë.
Më zgjuan e m’i prenë.
Fli, zogth i mamit, fli!
Mua në gjumë më ngriu zemra,
sepse në gjumë është shumë ftohtë.
Më zgjuan e ma shkulën.
Fli, zogth i mamit, fli!
Tani jam i vdekur.
S’do fle më kurrë.
Poemë
Këtu tek ju qahet dhe pihet duhan mre-ku-llisht!
i thashë barmanit, se shpesh, tek tryeza buzë dritares
natën vonë kam psherëtirë
duke menduar se ti je larg, larg dashuria ime
e s’do të të shoh më kurrë.
Kurse kjo „fytyrë e vajosur si ndonjë dryn”
Gulçonte e hukiste mbi gotë që ta mbushte me avull:
"Zotni, do të ishim të nderuar të qanit tek ne
do të ishim të nderuar të pinit duhan! Dhe, që të qajmë sëbashku,
për nderin tuaj, po i heq vetes dy shpulla!
Për nderin tuaj po i fut vetes edhe një shpullë të tretë!
Gjithsesi, në kulturën rumune qahet tejmase
Sepse, me nder jush, jemi një popull qaramanësh!”
Dhe e vuri butë kokën e tij prej engjëllushi plak mes gotash –
hënë mes kodrash të dëboruara.
E pijetorja qe plot: tre-katër burra në një tryezë
Kërrusur si urithët mbi tavlla.
(Fytyra të shtrembuara nga dhimbja
e të heshtura si në ëndërr).
Pastaj bujti mesnata, pastaj iku mesnata
dhe gungat nisën të dridhen, të ngrihen e të ulen,
sikur secili të kish nga një pulë deti nën tesha
me kthetrat ngulur mes brinjësh. Kurse barmani endej mes tryezash duke kënduar:
„Po unë si të të harroj, harroj, harroj
kur puthja jote është kaq e ëmbël!”
Atëbotë pulat e detit nxorrën kokat nga jakat, si gjarpërinjtë,
flamuj me xhufka të kuqe pranë secilit vesh, flamuj të ndyrë, me mjekërza
dhe vajet kalonin si lypësa nga një tryezë tek tjetra:
"Glu-glu-glu, Maria, pse më le?
Glu-glu-glu, Maria, pse ma drodhe?
Glu-glu-glu, Maria, për ty mbajta burgun!
Glu-glu-glu, Maria, si t’ia bëj me pesë fëmijë?"
E çdo tryezë
qe si një shtëpi
me tre-katër qyngje që tymosin
e ne pinim me bërrylat mbi çatira.
Kurse nën tavan, duke kujisur
ventilatori na shpuplonte mushkëritë.
Lotë dhe hi mbi tavlla, ujë i zi.
E tek rrija me fytyrën nga muri
nisa të qeshja.
Dhe tregova lart me gisht dhe thashë:
„Mbaruan meremetimet! Mbaruan të gjitha meremetimet!
Dola në rrugë e kundrova qiellin:
Qielli ish si një kantier i braktisur ngutshëm nga ardhja e dimrit.
Poemë
O, të gjorët, të gjorët pijanecë
Si s’u thotë askush një fjalë të mirë!
Sidomos në të gdhirë kur enden duke u lëkundur pranë
muresh
E ndonjëherë bjenë më gjunjë e mbeten si ca gërma
Shkruar nga ndonjë shkollar i mangët.
Vetëm Zoti, në mirësinë e Tij të madhe, afron ndaj tyre një pijetore,
se për Zotin është e lehtë, si për një fëmijë
që shtyn me gisht një kuti shkrepsesh. E sapo
sosin në skaj të rrugës e pas qoshes
ku më parë s’kish asgjë, fap, si ndonjë lepur
u kërcen pijetorja përpara dhe ndal në vend.
Atëhere një dritëzë e përkorë iu shkëlqen sysh
dhe djersijnë rrufeshëm nga aq lumturi.
Gjer pasdite qyteti është i purpurt
Gjer pasdite tri herë bëhet vjeshtë, tri herë bëhet pranverë
Tri herë shkojnë e vijnë zogjtë shtegtarë nga viset e ngrohta
E ata flasin e flasin për jetën. Për jetën
Ashtu, në përgjithësi, gjer edhe pijanecët e rinj shprehen
me një përgjegjësi të ngrohtë
e nëse iu merret goja e iu trashet gjuha
s’ndodh për shkak të ideve tmerrisht të thella që kanë
por ngaqë të frymëzuar nga rinia
arrijnë të thonë gjëra vërtet prekëse.
Mirpo Zoti, në mirësinë e Tij të madhe, s’ndalet këtu.
Menjëherë hap me gisht një vrimë në murin e Parajsës
Dhe i fton pijanecët të shohin.
E ndonëse dridhjet nuk i lenë të shohin veçse një arnë bari
s’është pak për vdekatarët.
Derisa ngrihet njëri dhe e prish muhabetin. E thotë:
“Së shpejti, së shpejti vjen mbrëmja
atëhere do çlodhemi e do kemi paqe shumë!”
Ngrihen njëri pas tjetrit nga tryezat
fshijnë buzët e njoma me shami
dhe iu vjen shumë, shumë turp.
Poema për poezinë
Gjithë jetën kam mbledhur lecka që të bëj një dordolec
Kujtoj ditët kur, fshehur nën shtrat, përsosja veprën
kujtoj turmën e këpucëve të vjetra ku mbështesja kokën nganjëherë
kur më kaplonte gjumi
e tani që është gati
natë për natë fik dritën dhe mjafton
të dyshoj se mund të jetë atje
e nis të ulërij nga tmerri.
Nga dritarja
Nëse ndonjëherë do të mbërrijmë në Qytet
do të shohësh edhe ti si hapen kanatet
e si gratë hedhin në rrugë krahë engjëjsh mbetur
nga darkosja.
Ftohtë
Në kufijtë e kujtesës është aq ftohtë saqë
po të plagosej një mjellmë
në plagë një plak mund të banonte
Në kufijtë e kujtesës është aq ftohtë saqë
vetëm fqinjët rrijnë zhytur gjer në brez në miell druri e këndojnë
vetëm fqinjët – si ca flakë gjelbëroshe.
Zgjodhi e shqipëroi Ardian-Christian Kyçyku
